Baston

Aðaç iþleri kapsamýnda olan bastonculukta, kýzýlcýk, meþe, gürgen, kestane gibi aðaçlar yanýsýra, siyah manda boynuzu, sýðýrýn ön bacak kemiði, sedef, bakýr tel gibi deðiþik malzemeler kullanýlýr.

Kullanacak kiþinin boy, kilo, el biçimi ve boyutlarý göz önüne alýnarak tasarlanan bastonlarýn  uzunluðu 15-18 cm olan, elle tutulan saplarý; ‘çerken’ ,
75-95 cm uzunluk ve 20-28 mm. çaplý gövdeleri; ‘deðnek’ olarak isimlendirilir ve birde bazen yuvarlak zarf geçirilen uç kýsmý vardýr.

Bastonlar, deðnek kýsmýnýn þekline göre; düz, burmalý, yarý oyma- yarý burma ve oymalý olarak adlandýrýlýr. Sap kýsmýnýn þekline göre ise; kartal baþý, yýlan baþý, at baþý gibi isimler alýr.
Sap kýsmý küre biçiminde olup, deðnek ünitesi bastona kýyasla daha kalýn tutulan ürünler ise Asa olarak isimlendirilir.

Baston yapýmýnda, önceleri ceviz kullanýlýrken günümüzde kýzýlcýk ve gül aðacý tercih edilmektedir.
Kýzýlcýk dalý, kýþ aylarýnda aðacýn suyu çekilince kesilmekte, bir yýl kapalý bir yerde bekletilmekte sonra fýrýnlanýp düzeltilmekte ve tornada çekilmektedir. Çekim iþi bitince, tel sýra ile motif yeri kesilip törpülenmektedir. En son olarak silsile çekilip zýmpara yapýlmakta ardýndan boyama iþlemine geçilerek cilalanmaktadýr.
Bazý yörelerde renk vermek için zift, toz boya ve kezzap kullanýlýr bu aðacý kurtlanmaya karþýda korumak amaçlýdýr.

Ýstanbul-Beykoz-Dereseki köyü, kestane aðacýndan yapýlmýþ, ve yuvarlak biçimli çerkeni, gövdesi üzerinde bütün döndürülmüþ bastonlarýyla ünlüdür. Bastonlar kahverengi-sarý hareli olup üzeri geometrik biçimlerden oluþan dikey ve yatay sularla süslenir. Bu merkezde bazý ustalar bastonlarý torna kullanmadan elle yapar.

Balýkesir-Kozak Yaylasý, 180-200 gr. gibi hafif bir aðýrlýk ve saðlamlýðýyla dikkat çeken, sapýyla birlikte tek aðaç parçasýndan oyulmuþ bastonlarýyla ünlüdür. Burada bastonlar agu (ahý-zehir aðacý) dan tasarlanýr ve  üzeri çeþitli motiflerle süslenir.

Bartýn, Tokat, Göynük-Ahlat gibi yörelerde gürgenden tasarlanmýþ, gövdenin üzerine oturtulan avuç içi ve baþ parmaðýn kavrayabileceði, iki yönde dýþ bükey bir çizgide tasarlanmýþ çerkenli bastonlar yapýlmaktadýr. Bunlardan bazýlarýnýn gövdeleri, yer yer kahverengi bileziklerle ayrýlmýþ, kabartma izlenimi veren geometrik bazemelerle süslenmiþtir.

Devrek’te bitkisel ve geometrik bezemelerle süslenen bastonlar, gürgen ve kýzýlcýk aðacýndan elde yapýlýr. Süslemeleri dikkat çekicidir.

Taraklý, Akyazý’da yapýlan geçme aðaçlý ve çok motifli baston çeþitleri ile Sakarya-Kayalar- Memduhiye Köyü’nde biçim ve iþleme zenginliði bakýmýndan nitelikli bir biçimde baston üretimi yapýlmaktadýr.

detaylı bilgi için bkz.