Dünya Miras Listesinde Türkiye
TC Kültür ve Turizm Bakanlýðý
Kültür Varlýklarý ve Müzeler Genel Müdürlüðü
Bütün insanlýðýn ortak mirasý olarak kabul edilen evrensel deðerlere sahip kültürel ve doðal sitleri dünyaya tanýtmak, toplumda söz konusu evrensel mirasa sahip çýkacak bilinci oluþturmak ve çeþitli sebeplerle bozulan, yok olan kültürel ve doðal deðerlerin yaþatýlmasý için gerekli iþbirliðini saðlamak amacýyla UNESCO’nun 17 Ekim – 21 Kasým 1972 tarihleri arasýnda Paris’te toplanan 16. Genel Konferansýnda sorunun uluslararasý bir sözleþme konusu yapýlmasýna karar verilmiþ ve 16 Kasým 1972’de “Dünya Kültürel ve Doðal Mirasýnýn Korunmasýna Dair Sözleþme” kabul edilmiþtir. Bu sözleþme Türkiye’de, 23 Mayýs 1982 tarihinde onaylanmýþ ve 1983 yýlýnda Resmi Gazetede yayýnlanarak yürürlüðe girmiþtir.
2008 yýlý sonu itibariyle Dünya genelinde Dünya Miras Listesine kayýtlý 878 kültürel ya da doðal varlýk bulunmaktadýr. Bunlarýn 679 tanesi kültürel / arkeolojik sit, 174 tanesi doðal sittir. 25 tanesi ise karma (kültürel/doðal) sittir. Her yýl gerçekleþen Dünya Miras Komitesi toplantýlarý ile bu sayý artmaktadýr.
Ülkemiz, Kültür Varlýklarý ve Müzeler Genel Müdürlüðünün sorumluluðu altýnda yürüttüðü çalýþmalar neticesinde bugüne kadar Dünya Miras Listesine 9 adet varlýðýmýzýn alýnmasýný saðlamýþtýr.
Bu varlýklardan;
Ýstanbul’un Tarihi Alanlarý,
Safranbolu Þehri,
Hattuþaþ (Boðazköy)-Hitit Baþkenti,
Nemrut Daðý,
Xanthos-Letoon,
Divriði Ulu Camii ve Darüþþifasý,
Truva Arkeolojik Kenti kültürel miras olarak,
Pamukkale-Hierapolis ve Göreme Milli Parký- Kapadokya ise hem kültürel, hem doðal miras olarak listeye alýnmýþtýr.
Dünya Miras Listesinde Yer Alan Doðal ve Kültürel Varlýklarýmýz
Ýstanbul ve Tarihi Alanlarý
Dünya Miras Listesine Alýnma Tarihi : 6.12.1985
Liste Sýra No : 356
Niteliði : Kültürel
Ý.Ö. 7. yy'da kurulan Ýstanbul'un kuzeyde Haliç, doðuda Ýstanbul Boðazý ve güneyde Marmara Denizi ile çevrile kýsmý günümüzde “Tarihi Yarýmada” olarak anýlmaktadýr. Kent, Avrupa ve Asya'yý birbirine baðlayan stratejik konumu nedeniyle tarihi boyunca kentte hüküm süren uygarlýklar için daima çok önemli olmuþtur. Bu özellikleri ile kent, Roma, Bizans ve Osmanlý gibi büyük Ýmparatorlulara baþkentlik yapmýþtýr. Bu görkemli geçmiþi ile farklý dinleri, kültürleri, topluluklarý ve bunlarýn ürünü olan yapýtlarý benzersiz bir coðrafyada bir araya getiren Ýstanbul, UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer almaktadýr. Ýstanbul’un Tarihi Alanlarý, 6.12.1985 tarihinde Dünya Miras Listesine 4 ana bölüm olarak dahil edilmiþtir. Bunlar; Hipodrom, Ayasofya, Aya Ýrini, Küçük Ayasofya Camisini içine alan Arkeolojik Park; Süleymaniye Koruma Alaný; Zeyrek Camisi ve çevresini içine alan Zeyrek Koruma alaný ve Tarihi Surlar Koruma alanýný içermektedir.
Göreme Milli Parký ve Kapadokya
Dünya Miras Listesine Alýnma Tarihi :6.12.1985
Liste Sýra No : 357
Niteliði : Doðal / Kültürel
Kuzeyde Kýzýlýrmak, doðuda Yeþilhisar, güneyde Hasan ve Melendiz Daðlarý, batýda Aksaray ve kuzeybatýda Kýrþehir ile sýnýrlanan Kapadokya bölgesi Kalkolitik Dönemden beri devamlý yerleþim alaný olmuþtur. Alanýn en önemli özelliði, Erciyes Daðý ve Hasan Daðý tüflerinin, rüzgar ve su aþýnmasý sonucunda oluþan olaðanüstü kaya þekilleri ve kýþýn ýlýk, yazýn serin olan ve bu nedenle her mevsim için uygun iç iklim koþullarý taþýyan kayaya oyma mekanlardýr. Göreme, özellikle 7-13. yüzyýllar arasýnda baskýlarýndan kaçan Hýristiyanlarýn yerleþmesiyle Hýristiyanlýðýn önemli bir merkezi haline gelmiþtir. Volkanik tüflerden oluþan peri bacalarý ile birlikte yüzyýllarýn birikiminin buluþtuðu bu doðal ve kültürel miras, Dünya Miras Listesinde bulunmaktadýr.
Divriði Ulu Camisi ve Darüþþifasý
Dünya Miras Listesine Alýnma Tarihi : 6.12.1985
Liste Sýra No : 358
Niteliði : Kültürel
Divriði ve civarýnda en erken yerleþim Hititler Dönemi'ne kadar inmektedir. Yöre, Mengücekoðullarýnýn yönetimi altýnda olduðu dönemde Ahmet Þah ve eþi Turan Melek tarafýndan camii ile birlikte 1228-1229 yýllarýnda yaptýrýlmýþtýr. Ýslam mimarisinin bu baþyapýtý iki kubbeli türbeye sahip bir cami ve ona bitiþik bir hastaneden oluþmaktadýr. Yapýlar, mimari özelliklerinin yansýra, sergilediði Anadolu geleneksel taþ iþçiliði örnekleriyle UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer almaktadýr.
Hattuþa (Boðazköy) -Hitit Baþkenti
Dünya Miras Listesine Alýnma Tarihi : 28.11.1986
Liste Sýra No : 377
Niteliði : Kültürel
1986 yýlýnda UNESCO Dünya Miras Listesine alýnan Çorum, Boðazköy’deki Hattuþa, Hitit Ýmparatorluðunun baþkenti olarak Anadolu’da yüzyýllar boyu çok önemli bir merkez olmuþtur. Önceleri ilk sahipleri olan Hattiler tarafýndan “Hattuþ” olarak adlandýrýlan þehir, Hitit egemenliðine geçtikten sonra “Hattuþa” adýný aldý. M.Ö. 1700’lerde Kuþþara þehrinin kralý Anitta tarafýndan alýnan Hattuþa, yine Anitta tarafýndan yýkýldý. Yazýlý kayýtlarda Anitta ilk Hitit kralýdýr. Yaklaþýk yüzyýl kadar sonra þehir, I. Hattuþili tarafýndan tekrar kurularak 400 yýldan uzun bir süre hüküm sürecek olan bir uygarlýðýn baþkenti haline getirildi. Coðrafi olarak içinde bulunduðu alan þehre doðal koruma saðlamaktadýr. Günümüzde görülebilen kalýntýlarýn büyük çoðunluðu Büyük Kral IV. Tudhaliya dönemine aittir. Bu kalýntýlar arasýnda tapýnaklar, kraliyet konularý ve surlar sayýlabilir.
NEMRUT DAÐI
Dünya Miras Listesine Alýnýþ Tarihi: 11.12.1987
Liste Sýra No : 448
Niteliði : Kültürel
Adýyaman’ýn Kahta ilçesinde 2150 m. Yüksekliðindeki Nemrut Daðý yamaçlarýnda hükümdarlýk yapmýþ olan Kommagene Kralý I. Antiochos’un tanrýlara ve atalarýna minnettarlýðýný göstermek için yaptýrdýðý mezarý, anýtsal heykelleri ve benzersiz manzarasý ile Helenistik Dönemin en görkemli kalýntýlarýndan birisidir. Anýtsal heykeller doðu, batý ve kuzey teraslarýna yayýlmýþtýr. Doðu terasý kutsal merkezdir ve bu nedenle en önemli heykel ve mimari kalýntýlar burada bulunmaktadýr. Ýyi korunmuþ durumdaki dev heykeller kireçtaþý bloklarýndan yapýlmýþtýr ve 8-10 m. yüksekliktedirler. Nemrut Daðýnda, Dünya Miras Listesine alýndýktan sonra çeþitli tarihlerde kazý ve araþtýrma çalýþmalarý sürdürülmüþtür. Varlýðý bilinmekle beraber kral mezarý, henüz keþfedilememiþtir.
XANTHOS - LETOON
Dünya Miras Listesine Alýnma Tarihi : 9.12.1988
Liste Sýra No : 484
Niteliði : Kültürel
XANTHOS Fethiye’ye 46 km. uzaklýkta, Kýnýk köyü yakýnlarýnda bulunan Xanthos, Antik Çaðda Likya’nýn en büyük idari merkezi idi. M.Ö. 545’te Perslerin egemenliðine girene kadar baðýmsýz olan kent, bundan yaklaþýk olarak yüzyýl kadar sonra tamamýyla yanmýþtýr. Bu yangýndan sonra þehir tekrar inþa edilmiþ, hatta M.Ö. II. yy.’da Likya Birliðinin baþkenti olma görevini üstlenmiþtir. Daha sonra Romalýlarýn kontrolüne giren kent, bundan sonra Bizans egemenliðine girmiþ ve 7. yy.’daki Arap akýnlarýna kadar Bizans egemenliðinde kalmýþtýr. Yerleþen her uygarlýðýn inþa ettirdiði yapýlarda Likya gelenekleri, Helenistik ve Roma dönem etkilerini gösteren bu merkez 1988 yýlýnda UNESCO Dünya Miras Listesine alýnmýþtýr.
LETOON Xanthos’a 4 km. uzaklýkta bulunan Letoon, Antik Çaðda Likya’nýn dini merkezi konumundaydý. Bu kutsal alanda Leto, Apollon ve Artemis tapýnaklarý ile birlikte, bir manastýr, bir çeþme ve Roma Tiyatrosu kalýntýlarý bulunmaktadýr. Artemis ve Apollo’nun annesi Leto’ya adanmýþ olan en büyük tapýnak, batýda bulunan ve peripteros tarzýnda yapýlmýþ Leto Tapýnaðýdýr ve 30.25 m’ye 15.75 m. büyüklüðündedir. Doðuda yer alan Dor tarzýnda yapýlmýþ olan Apollo tapýnaðý, Leto tapýnaðýndan daha az korunmuþ durumdadýr ve 27.90 m.’ye 15.07 m. boyutlarý ile daha küçüktür. Her iki tapýnaðýn ortasýnda yer alan ve en küçük tapýnak olan Artemis tapýnaðý 18.20 m.’ye 8.70 m.’ye boyutlarýndadýr. Letoon, Xanthos ile birlikte UNESCO Dünya Miras Listesinde yer almaktadýr.
PAMUKKALE
Dünya Miras Listesine Alýnma Tarihi : 9.12.1988
Liste Sýra No : 485
Niteliði : Doðal / Kültürel
Çaldað’ýn güney eteklerinden gelen kalsiyum oksit içeren sularýn oluþturduðu görkemli beyaz travertenler ve geç Helenistik ve erken Hýristiyanlýk dönemlerine ait kalýntýlar içeren Hierapolis arkeolojik kenti, antik çaðlardan bugüne kadar ulaþan en çarpýcý merkezlerden biridir. Denizli’ye 2 km. uzaklýkta bulunan bu alan, ayrýca çok çeþitli rahatsýzlýklara iyi geldiðine inanýlan þifalý sularý ile de ünlüdür.
Antik kentin M.Ö. II. yüzyýlda Bergama krallarýndan II. Eumenes tarafýndan kurulduðu, adýný ise Bergama’nýn kurucusu Telephos’un eþi Heira’dan aldýðý sanýlmaktadýr. Eski kaynaklara göre metal ve taþ iþlemeciliði dokuma kumaþlarý ile ünlü olan kent, Büyük Konstantin döneminde Frigya bölgesinin baþkentliðini yapmýþ, Bizans döneminde Piskoposluk merkezi olmuþtur. Bu özellikleri ile bu çarpýcý alan Dünya Miras Listesinde yer almaktadýr.
SAFRANBOLU
Dünya Miras Listesine Alýnma Tarihi : 17.12.1994
Liste Sýra No : 614
Niteliði : Kültürel
Karadeniz kýyýlarýný, Batý, Kuzey ve Orta Anadolu’ya baðlayan yol üzerinde yer alan tarihi Safranbolu Þehri, coðrafi konumu nedeniyle çok eski devirlerden beri yerleþim görmektedir. 14. yy.’nýn baþlarýndan bu yana Türklerin hakimiyetinde olan Safranbolu, özellikle 18. yüzyýlda Asya ve Avrupa arasýndaki ticaretin önemli bir merkezi olmuþtur. Türk kentsel tarihinin bozulmamýþ bir örneði olan bu þehir, geleneksel þehir dokusu, ahþap yýðma evleri ve anýtsal yapýlarýyla bütünü sit olarak ilan edilen ender kentlerden biri olarak Dünya Miras Listesinde yer almaktadýr.
TRUVA
Dünya Miras Listesine Alýnma Tarihi : 2.12.1998
Liste Sýra No : 849
Niteliði : Kültürel
Truva, dünyadaki en ünlü arkeolojik kentlerden birisidir. Truva’da görülen 9 katman, kesintisiz olarak 3000 yýldan fazla bir zamaný göstermekte ve Anadolu, Ege ve Balkanlarýn buluþtuðu bu benzersiz coðrafyada yerleþmiþ olan uygarlýklarý izlememizi saðlamaktadýr. Truva’daki en erken yerleþim katý M.Ö. 3000-2500 ile erken Bronz Çaðý’na tarihlenmektedir, daha sonra sürekli yerleþim gören Truva katmanlarý M.Ö. 85 – M.S. 8. yy’a tarihlenen Roma Dönemi ile sona ermektedir. Truva, bulunduðu coðrafi konum nedeniyle burada hüküm süren uygarlýklarýn diðer bölgelerle ticari ve kültürel baðlantýlarý açýsýndan daima çok önemli bir rol üstlenmiþtir. Truva ayrýca gösterdiði kesintisiz katmanlaþma ile Avrupa ve Ege’deki diðer arkeolojik alanlar için referans görevi görmektedir. Ýlk olarak 1871’de Heinrich Schliemann, daha sonra W. Dörpfeld, C.W Blegen tarafýndan kazýlmýþ olan bu görkemli arkeolojik þehirde kazýlan halen Tübingen Üniversitesi tarafýndan sürdürülmektedir.
Dünya Miras Listesinde daha fazla kültürel ve doðal varlýkla temsil edilebilmemiz için gerekli olan geçici liste (endikatif liste) 2000 yýlýnda UNESCO Dünya Miras Komitesine sunulmuþ ve onaylanmýþtýr. Bu listede 2 doðal kültürel alan ve 16 kültürel varlýk olmak üzere toplam 18 adet varlýk bulunmaktadýr.
UNESCO Dünya Miras Merkezi’nce onaylanan bu listede yer alan varlýklara iliþkin dosyalar kapsamlý olarak hazýrlanacak ve Dünya Miras Komitesinin onayýna sunulacaktýr.
Liste hazýrlanýrken önerilen varlýklarýn, mimari, tarihi, estetik ve kültürel deðerlerinin yanýsýra ekonomik, sosyal, sembolik ve felsefi özellikleri de dikkate alýnmýþtýr.
Amacýmýz; bu evrensel kültür deðerlerimizin özellik ve güzelliklerin Dünyaya tanýtýlmasý ve uluslararasý katkýlarla korunarak gelecek kuþaklara en iyi ve korunmuþ þekilde aktarýlmasýdýr.
Dünya Miras Merkezince 2000 yýlý içinde onaylanan Geçici (Endikatif) Listede aþaðýdaki varlýklarýmýz yer almaktadýr.
1) Selimiye Cami ve Külliyesi (16. yy)
2) Bursa ve Cumalýkýz Osmanlý Kentsel ve Kýrsal Yerleþimleri (13. yy. 15. yy)
3) Konya Selçuklu Baþkenti
4) Alanya Kalesi ve Tersanesi
5) Selçuk Kervansaraylarý Denizli – Doðubeyazýt Güzergahý (13. yy)
6) Ýshakpaþa Sarayý (17. yy)
7) Harran ve Þanlýurfa Yerleþimleri (17. yy – 19. yy)
8) Diyarbakýr Kalesi ve Surlarý (12. yy)
9) Mardin Kültürel Peyzaj Alaný (13. yy)
10) Ahlat Eski Yerleþimi ve Mezar Taþlarý (12. yy – 13. yy)
11) Sümela Manastýrý (5. yy – 19. yy)
12) Alahan Manastýrý (7. yy)
13) St. Nicholas Kilisesi (7. yy – 8. yy)
14) St. Paul Kilisesi, St. Paul’s Kuyusu ve Çevresi
15) Kekova
16) Güllük Daðý – Termessos Milli Parký
17) Karain Maðarasý
18) Efes
19) Aphrodisias Antik Kenti
20) Sagalassos Antik Kenti
21) Çatalhöyük Neolitik Kenti
22) Perge Antik Kenti
23) Antik Likya Uygarlýðý Kentleri
|
